Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền thể hiện rõ tinh thần dân chủ, bình đẳng và nhân văn, đến nay vẫn còn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn, định hướng cho công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Ngay từ Hiến pháp 1946, Người khẳng định: “Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam…”. Theo Hồ Chí Minh, Nhà nước là “của dân, do dân và vì dân”; nhân dân là chủ thể tối cao, quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước. Cơ quan nhà nước do nhân dân bầu ra, cán bộ, công chức là công bộc, được nhân dân ủy quyền để giải quyết công việc chung. Người nhấn mạnh: “Việc gì có lợi cho dân thì phải làm cho kỳ được, việc gì có hại cho dân thì phải hết sức tránh”.
Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Người phê phán tình trạng quan liêu, cồng kềnh, hình thức, gây chậm trễ trong xử lý công việc. Theo Người, chính quyền phải thực sự gần dân, phục vụ nhân dân, không được “đè đầu dân” như dưới thời thực dân, phong kiến.
Đối với cán bộ, công chức, Hồ Chí Minh yêu cầu phải vừa có tài vừa có đức, trung thành với nhân dân, am hiểu pháp luật, có đạo đức cách mạng: cần, kiệm, liêm, chính; “phụng công, thủ pháp, chí công vô tư”. Người coi “chủ nghĩa cá nhân” là “giặc nội xâm” làm nảy sinh quan liêu, tham nhũng, bè phái, cục bộ, khiến bộ máy nhà nước kém hiệu quả. Do đó, Người yêu cầu kiên quyết gột rửa tiêu cực, giữ trong sạch bộ máy, củng cố niềm tin của nhân dân.
Theo Hồ Chí Minh, dân chủ phải gắn liền với kỷ luật, pháp luật. Người ví: “Dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, chuyên chính là cái khóa, cái cửa để giữ gìn lấy dân chủ”. Vì vậy, mọi công dân, từ Chủ tịch nước đến mỗi người dân, đều phải thượng tôn pháp luật, bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ.
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta hiện nay đang tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tập trung vào sắp xếp, tinh gọn bộ máy; xây dựng đội ngũ cán bộ có tâm, có tầm, có tài; siết chặt kỷ luật, kỷ cương; kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.
Những nỗ lực đó nhằm củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, gắn kết ý Đảng với lòng dân, hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, “sánh vai với các cường quốc năm châu” như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Thực hiện: Nguyễn Tú
